Stoppen met roken via een internet programma kan werken. Maar waarom eigenlijk?

Gastblog van Jan Dirk Bijker. 

Partner bij Coolminds

Jan Dirk Bijker.

”Zelfeffectiviteit is het vertrouwen van een persoon in de eigen bekwaamheid om met succes invloed uit te oefenen op zijn of haar omgeving, bijvoorbeeld door een bepaalde taak te volbrengen of een probleem op te lossen. Zelfeffectiviteit wordt als een belangrijk element gezien van theorieën over motivatie. Personen zijn sneller gemotiveerd voor een bepaalde handeling als zij het idee hebben dat zij de bekwaamheid hebben om deze met succes te verrichten. Zij zullen volgens Albert Bandura, die de self-efficacy (zelfeffectiviteits) theorie heeft opgesteld, het gedrag sneller ontplooien en doorzetten”. Zelfeffectiviteit heeft invloed op vele gebieden, zoals bijvoorbeeld de motivatie voor het onderwijs en de beroepskeuze”. (Wikipedia) 

Bij de stopsite van Stivoro, een internet programma waar mensen kunnen worden geholpen bij het stoppen met roken, is ervaring opgedaan met het faciliteren van gedragsverandering. Bij dit type online zelfmanagement programma’s worden steeds vaker onderdelen ingepast als online tests, blogs met mogelijkheden om te reageren en dagelijkse tips. Daarbij wordt steeds opnieuw het behaalde voordeel voor de gebruiker voorgerekend. Het programma biedt daarnaast ook de ondersteuning in de vorm van een echte coach. De methode is effectief gebleken. Kennelijk zijn mensen dus online te motiveren om zoiets moeilijks als het stoppen met roken via een internet programma vol te houden. Maar waarom eigenlijk?

Een van de verklaringen kan worden gezocht in de theorie van Albert Bandura over self-efficacy. Self-efficacy, zelfeffectiviteit in goed Nederlands, wordt gezien als de belangrijkste voorwaarde voor gedragsverandering. Zelfeffectiviteit kan worden omschreven als de overtuiging dat je eigen acties en bekwaamheid verantwoordelijk zijn voor succesvolle uitkomsten. Zelfeffectiviteit is gerelateerd aan zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde, maar is niet hetzelfde. Zelfeffectiviteit heeft te maken met iemands perceptie over zijn capaciteiten om een doel te halen. Het doel van een online behandeling is om de deelnemers ervaringen te laten beleven waarin de gestelde doelen worden bereikt. Het bereiken van de doelen gaat vaak niet direct en vanzelf. Gedragsverandering is moeilijk en alleen door volhoudendheid kunnen obstakels worden overwonnen. Een hulpmiddel is het observeren van het succes van anderen die ook hebben moeten doorzetten om hun doel te bereiken. Bij stoppen met roken wordt de omgeving geboden waarin het proces dat leidt tot successen kunnen worden gedeeld. Een van de huiswerkopdrachten is bijvoorbeeld om in een blog de dagelijkse obstakels en successen te delen met je lotgenoten. De deelnemers kunnen elkaar daarbij ondersteunen. ‘Zwakke’ deelnemers kunnen zich sterken aan de succesverhalen van anderen.

Kenmerk is dus sterk het beleven van positieve uitkomsten en het laten groeien van de overtuiging dat eigen gedrag tot gewenste uitkomsten kan komen. Een belangrijk ander succesonderdeel is het observeren en delen van succes met anderen die hetzelfde doormaken. Een ander onderdeel van de theorie van Bandura is dat personen zijn sneller gemotiveerd voor een bepaalde handeling als zij het idee hebben dat zij de bekwaamheid hebben om deze met succes te verrichten. Zij zullen het gedrag sneller ontplooien en doorzetten. Het aanleren van bepaald (nieuw) gedrag en het aanleren van nieuwe vaardigheden en routines die leiden tot succesvolle uitkomsten zijn dus belangrijke onderdelen van een online interventie. Het positieve side effect is dat door het grotere vertrouwen in eigen kunnen en een verhoogde motivatie ook een effect heeft op andere aspecten van het leven. Als mensen met een hoge zelfeffectiviteit slagen in het behalen van een bepaalde doelstelling, dan bestaat er een grote kans dat zij een volgende keer een nog moeilijker doel kiezen.

Is er ook een keerzijde aan de zaak? Jazeker, want als een doelstelling niet wordt behaald, zal het per persoon verschillen hoe deze reageert: met hernieuwd commitment, met vertwijfeling of met apathie. Hierin is zelfeffectiviteit een belangrijke factor. Resultaten kunnen versterkend werken: slaagt een persoon niet in het behalen van een doel, dan kan de zelfeffectiviteit verminderen, waardoor de kans om een doel alsnog te behalen door lagere motivatie lastiger wordt. Daarom is het goed dat bij online-hulp, de hulp van een echte coach kan worden ingeroepen. Dat kan met behulp van chat, e-mail, beeldbellen, of natuurlijk met behulp van face-to-face gespreken. Zelfmanagement werkt daarom vooralsnog het beste in een hybride model. 

Jan Dirk Bijker is partner bij Coolminds. De Coolminds Group heeft 15 jaar ervaring met het ontwikkelen, onderhouden en vermarkten van programma’s op het gebied van on-line zelfmanagement, on-line gedragsverandering en e-coaching. De groep ontwikkelde programma’s voor Menzis, Limis,  Stivoro, VUmc, Slachtofferhulp, Stichting Correlatie, Iriszorg, SOA Aids Nederland, Rutgers WPF, GGZ inGeest en het Trimbos Instituut.De programma’s helpen bij het stoppen met roken, minder drinken, bij depressiviteit en bij dementie maar ook programma's voor online hulp bij stress op je werk, vroeg herkenning van mentale problemen en programma’s gericht op leefstijl en gewichtscontrole. Voor GGZ InGeest ontwikkelde de groep het platform 113 online voor online zelfmoordpreventie. Met de onlangs afgeronde overname van zelfmanagement specialist PuntKom werden daar competenties aan toegevoegd op het gebied van e-learning, interactieve video en serious gaming. De Coolminds Group is in Nederland marktleider waar het gaat om het ontwikkelen van on-line programma's op het gebied van gedragsverandering.

Voor contact e-mail Jan Dirk Bijker; j.bijker@coolminds.nl

Als je dit een artikel interessant vond dan kan ook ik ook het volgende artikel aanbevelen; Zelfmanagement doe je niet alleen.