Innovatie in een knutselhok, misschien niet zo sexy maar wel doeltreffend. Lees het boeiende verhaal van Matthijs de Vries.

De startcoach vindt zijn weg door de schaatswereld. 

Heel even waande schaatser Jan Smeekens zich afgelopen februari Olympisch kampioen op de 500 meter sprint, maar die droom werd kapot gesmeten toen het scorebord een gecorrigeerde tijd weergaf waaruit bleek dat niet hij maar Michel Mulder de snelste was. Smeekens was over twee races geklopt op 12 duizendsten van een seconde. Koen Verweij keek na zijn race op de 1500 meter naar het scorebord en zag dat er voor zowel zijn naam als die van de Pool Zbigniew Brodka een ‘1’ stond. Na tien seconde gaf het scorebord de doorslag. Verweij was 3 duizendsten van een seconde tekort gekomen voor de gouden medaille. Ontroostbaar droop hij af. In de sport bedraagt het verschil tussen een olympische medaille plus de daarbij behorende eeuwige roem en slechts een vermelding in een uitslag soms maar een paar honderdsten van een seconde. Matthijs de Vries zelf bevlogen schaatser en dagelijks actief met industriële innovaties op het gebied van proces management voor MDV Industrial Consultancy ging met dat gegeven aan de slag en ontwikkelde in zijn schuur de startcoach, een systeem om de starttijden van schaatsers te verbeteren. 

De verschillen tussen de schaatsers in de top worden steeds kleiner. Gerard Sierksma, hoogleraar sportwetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen zegt: “Vroeger waren de verschillen tussen de schaatsers zo groot dat je eigenlijk aan een stopwatch voldoende had. Nu zijn zelfs geavanceerde systemen soms niet meer voldoende om de uitslag te kunnen bepalen. Geschat wordt dat de huidige meetsystemen een meetonzekerheid hebben van ongeveer 3 duizendsten van een seconde. Omdat het in een wedstrijd om twee metingen gaat ben je eigenlijk pas zeker van je overwinning als je minstens 6 duizendsten van een seconde sneller bent.”

Een systeem bedenken om op relatief eenvoudige wijze schaatstijden te verbeteren, dat vond ik wel een uitdaging zo vertelt Matthijs de Vries. Aan snelle rondjes rijden en techniek verbeteren wordt al op hoog niveau veel aandacht besteed. De universiteiten en bewegingswetenschappers rollen over elkaar heen om een nog mooiere 3D animatie van een schaatser te maken met het doel om te schaatstechniek tot in het kleinste detail te analyseren.

Hoe kun je op een eenvoudige manier tijden in de sport, specifiek schaatsen, verbeteren? Na goed nagedacht te hebben kwam ik tot de conclusie dat er bij de start op een relatief eenvoudige manier tijdwinst te behalen kon zijn. Mijn idee was een eenvoudig mobiel systeem te bedenken om snel elke start te kunnen beoordelen op reactietijd en eindtijd na bijvoorbeeld 30 meter. Na die 30 meter begint het “gewone” schaatsen en daar zijn alle knappe koppen van Nederland al jaren mee bezig. Ook wilde ik een “echte” start nabootsen, dan wel niet met een fysiek persoon maar met met een elektronische equivalent hiervan compleet met de commando’s, Go To The Start, Ready en een echt startschot geluid. Deze echte starter is er alleen maar in wedstrijden en zorgt vaak voor extra spanning bij de schaatser. Door het simuleren van een echte starter raken de schaatsers hieraan gewend. 

Dus ging ik naar mijn knutselhok en pakte een stuk papier en schreef op wat ik dacht nodig te hebben. Fotocellen, luidspreker voor nabootsing starter, tijd display en nog wat kleine componenten. Na een aantal avonden gesoldeerd te hebben met kleine displays, fotocelletjes, versterkers, luidsprekers en een klein stukje programma geschreven te hebben was het prototype klaar. Met de hele familie testten we in mijn knutselhok wie het snelst 2 meter kon hardlopen. Nu kon een echt systeem gemaakt worden voor testen op het ijs. Door het knutselen komen er vragen bij je op zoals wanneer begint de tijd te lopen bij een startpistool? Van groot belang natuurlijk voor een goede tijdmeting. Sommigen dachten dat de tijd begon te lopen als je de trekker overhaalt, anderen dat de tijd begint te lopen als de knal uit de loop komt of als de haan het slaghoedje bereikt. Hele belangrijke zaken als je iets goed wilt meten, vooral als je bedenkt dat het geluid nu uit een luidspreker komt zonder startpistool.

Niet getreuzeld, oude microfoon gepakt, oscilloscoop aangesloten kanaal 1 de microfoon en kanaal 2 het startsignaal van de klok. Blijkt dat een knal ook nog wel best lang geluid maakt, wanneer moet de klok starten? Uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat wanneer het geluid uit de luidspreker tot een duidelijk hoorbaar niveau is gekomen dat dan de klok wordt gestart. Dat de ene persoon een iets minder gehoor heeft dan de andere daar kan ik ook niets aan doen. Na nog een aantal avonden knutselen was de demo koffer klaar. Bij het testen op het ijs bleek dat de schaatsers en coaches enthousiast waren over De Startcoach, het gaf de schaatsers een mogelijkheid om veel echte starts te simuleren en coaches hadden volop te tijd om zich te concentreren op de start techniek van de schaatser zelf in plaats van met een stopwatch in de hand de tijden op te nemen.

Op het ijs bleek dat als je bij de start iets wijder of iets smaller met je benen gaat staan of je hand op het ijs doet (downstart) de eindtijden na 30 meter een aantal tienden van seconden varieerden. Ook bleek dat kleine aanpassingen in de starthouding en de eerste passen op het ijs verschillen gaven in de reactie en eindtijden van de schaatsers. Door dit individueel te optimaliseren kun je dus tot een snellere starttijd komen dan zonder feedback van De Startcoach.

Tijdwinst behalen door je start te optimaliseren is een eenvoudige en snelle manier om je prestaties te verbeteren. Zet de start voor de buitenbocht en de finish na de buitenbocht voor simulatie 3 en 5 km start. Doe een paar keer 1 slag rechtuit in de bocht, een paar keer 2 slagen of 3 slagen en kijk wat voor jou het snelste gaat. Al zou je er maar 1 tiende van een seconde  mee winnen, dat kan wel het verschil zijn tussen eeuwige roem en slechts een vermelding in een uitslag. In Inzell, één van de mooiste banen in de wereld, werd De Startcoach getest door viervoudig wereldkampioen sprint Jeremy Wotherspoon. Het bleek dat hij zeer te spreken was over het start systeem en het een goede manier was om je start te meten, te simuleren en te verbeteren. Altijd mooi dat je uitvinding gewaardeerd wordt door mensen die er echt verstand van hebben. Ondertussen met nieuw klein printplaatje begonnen in het knutselhok om te meten of een schaatser wel horizontaal blijft met z’n heupen en deze niet omhoog drukt (zonde van de energie). Met een soldeerbout en een beetje fantasie kom je dus een heel eind.