Patagonia. Vertrouwen is goed, controle is beter.

De afgelopen jaren zijn we ons steeds drukker gaan maken over de industrielobby. Dat de industrie een zetel koopt aan tafel van de politiek. Het is mainstream dat zoiets onwenselijk is. Niet voor niets hebben we een overheid waar we via WOB (wet openbaarheid van bestuur) procedures transparantie kunnen eisen. Dat we inzage kunnen krijgen in de manier waarop besluiten tot stand zijn gekomen. Tot vandaag vinden we dat door het volk gekozen politici de koers moeten bepalen op een zo’n tranparant mogelijke manier.

Dat dit heftige emoties oplevert zagen we in het nabije verleden. Baudet die geen inzage wil geven in zijn inkomsten. De flat van Pechtholt. De techmiljonair die een miljoen doneerde aan D66. Wilders die de herkomst van zijn sponsors in het vage houdt. De bonnetjes affaire bij de VVD. Elk bonnetje moet te verantwoorden zijn en is er een bonnetje zoek dan kan dat zomaar meerdere bewindslieden de kop kosten. Prima, vertrouwen is goed controle is beter. 

Zo varen we in Nederland. Je moet alles kunnen verantwoorden, elk bonnetje en zelf in die omstandigheden zien we dat WOB verzoeken maanden en zelfs jaren getraineerd kunnen worden. De politiek is verantwoordelijk voor de koers en de fossiele industrie vecht samen met de alcohol- en nicotinefabrikanten en de vlees- en automobielindustrie om een plek aan de lobbytafel waar de gokindustrie al breed op pluche vertegenwoordigd is.

Dat willen we niet. Politiek gaat immers niet samen met het bedrijfsleven. Ik dacht dat dat een glashelder gegeven was tot dit weekend.

De eigenaar van Patagonia geeft zijn bedrijf weg konden we lezen. Eigenaar Yvon Chouinard van het outdoor concern Patagonia liet de pers optekenen “Instead of ‘going public,’ you could say we’re ‘going purpose’,” De aarde als enige aandeelhouder, dat is zijn verhaal. Patagonia heeft een geschiedenis in purpose en behoort tot de lievelingen van de purpose industrie. Dat wil zeggen binnen de marcom community. De eigenaar is nu in de tachtig en denk actief na over zijn nalatenschap. Dit weekend werd duidelijk hoe die is vormgegeven. Je kon overal lezen dat hij het bedrijf heeft weggegeven en dat alle toekomstige winsten, geschat op jaarlijks een miljoen of honderd, naar klimaatdoelen gaan. 

In het kort, de eigenaar heeft besloten om zijn bedrijf onder te brengen in twee stichtingen. De ene stichting heet Holdfast Collective en krijgt 98% van de aandelen. Deze stichting gaat de toekomstige dividenden verdelen. Dividenden die worden aangewend om goede dingen te doen voor het klimaat. Ik geef toe dat dit ruim genomen is maar veel meer weten we ook niet. Nou ja behalve dan dat het uitdrukkelijk is vastgelegd dat er onbeperkte hoeveelheden geld naar politieke doelen mogen gaan. In het tweede vehikel ‘the Patagonia Purpose Trust’ zitten de aandelen met het familiestemrecht. De belangrijkere zaken. 

De board van dat tweede vehikel wordt gevormd door de kinderen van de oprichter. Patagonia blijft zo ook in de toekomst een bedrijf dat gericht is op winst maken en de familie blijft controle houden over het bedrijf. De toekomstige winsten krijgen een bestemming richting goede dingen doen voor het klimaat maar een onderneming is geen kassa en winst is een wat fluïde begrip. Winst is immers het resultaat van de inspanningen van het bedrijf. Op deze manier kan het bedrijf blijven investeren in wat maar nodig wordt geacht. De nazaten van de oprichter maken de dienst uit. Wat dat voor de toekomstige winstontwikkelingen zoal betekent kan niemand overzien. Nu maakte ik het afgelopen weekend wat kanttekeningen bij deze constructie maar je begrijpt dat dat niet in dank werd afgenomen.

Zo schrijft Bloomberg die dit verhaal aanzwengelde “Still, the moves mean Chouinard won’t have to pay the federal capital gains taxes he would have owed had he sold the company, an option he said was under consideration. On a $3 billion sale, that bill could be more than $700 million. It also helps Chouinard avoid the US estate and gift tax, which is a 40% levy on large fortunes when they’re transferred to heirs”

Nu zou je kunnen zeggen als je het bedrijf niet verkoopt vindt er geen transfer van eigendom plaats en is het volkomen logisch dat je in dat geval geen belasting betaalt. Daar kom ik zo op terug. Er vindt immers weldegelijk een transfer plaats, de kinderen hebben zitting in het bestuur dat gaat over de aandelen met stemrecht en besturen zo daadwerkelijk de dagelijkse business. Dat je op deze manier 40% belasting niet uit eigen zak hoeft te betalen is dan een mooi meegenomen toevalligheid zal ik maar zeggen.  

Wat betreft de verkoop van het bedrijf zegt oprichter Chouinard dat zoiets niet aan de orde is want toekomstige eigenaren zouden zomaar kunnen doen wat hijzelf tot nu toe met het dividend deed en waarmee de familie, die privé goed is voor honderden miljoenen, aardig in bonus raakte. Nee het gaat om de toekomst en het klimaat. Prima, dat kan je bent immers privé eigenaar.

Dat de optie om gewoon de boel te verkopen niet aan de orde kwam verwonderde mij ook wat. Als het gaat om het klimaat is er urgentie. We moeten op korte termijn immers doelen halen, niet over vijftien jaar. De waarde van het bedrijf wordt volgens deskundigen geschat op een miljard of drie. Niet onaardig. Na aftrek van belastingen zeg maar iets van 700 miljoen, die de overheid zou kunnen helpen bij het halen van die klimaatdoelen, blijft er een slordige twee miljard dollar over die op korte termijn gedistribueerd zouden kunnen worden over tal van instellingen die vandaag dat geld nodig hebben. Maar goed zo is het niet besloten.

Het zou de eigenaar, die nooit onder stoelen of banken heeft gestoken dat hij zich geen ondernemer voelt, verlost hebben van een last en de klimaatdoelen direct geholpen. Maar nee dus. Het bedrijf is nu fiscaal vriendelijk onder de hoede gekomen van zijn kinderen die er mee kunnen doen wat ze zelf willen. Nou ja behalve de winst dan die kan je niet zomaar in eigen zak steken. En daar kom ik eigenlijk bij mijn punt. Dat ondernemers over hun graf willen regeren is immers niets nieuws.

Dat ondernemers denken dat alleen zij weten hoe je de wereld kan redden wisten we al. Dat je gebruikt maak van alle fiscale opties, niets nieuws. Nou ja dat zoiets met zoveel onvoorwaardelijke loftuitingen gepaard zou kunnen gaan in marketingkringen is wel een nieuwe dimensie.

Wat ik persoonlijk belangwekkend vind is het kopen van die politieke invloed. “While many billionaires make living donations with tax and estate planning as the primary considerations, Chouinard seems to have structured his Patagonia transfer with at least a few purposes in mind. Holdfast is a 501(c)(4), a nonprofit that can make unlimited political donations — unlike its cousin, the 501(c)(3). For that reason, any giving to a 501(c)(4) isn’t eligible for income-tax deductions. In addition, the Patagonia founder will owe $17.5 million in gift taxes for the shares he transferred to the trust”

Dat je bedrijven de macht geeft om invloed uit te oefenen op de politiek zonder controle. Ik neem tenminste aan dat je geen WOB verzoek kan indienen bij Holdfast Collective en dat je dan toch denkt dat zoiets goed uitpakt. Het toejuichen van dit soort ideeën staat in mijn optiek haaks op de kritiek die wordt geuit naar bedrijven uit allerlei sectoren die zich jarenlang inkochten aan de politieke onderhandelingstafels. Of is het gewoon selectief winkelen in belangen, heb je een praatje in je eigen richting dan is het beïnvloeden van politiek goed, past het niet in jouw straatje dan is het kopen van politieke invloed fout. Die denkrichting. Niet iets principieels maar gewoon wat uit de losse pols opportunisme. 

Laat ik een simpel voorbeeld geven. Kernenergie is niet onomstreden. Zo zijn er stromingen die het zien als groene energie en stromingen die het zien als giftig afval. Wat nu als Holdfast Collective het purpose vehikel van de familie kernenergie definieert als groen. En wat nu als een lobbyclub jaarlijks 25 miljoen euro ter beschikking krijgen om de media te beïnvloeden om een kernreactor in het Ijmeer te realiseren. Waarin verschilt dat dan van de fossiele industrie, de alcohol- en nicotinefabrikanten die zich via lobbyclubs een plek aan de politieke onderhandelingstafel proberen te verwerven.

Ik twijfelde zeer of het nog zin heeft om een kanttekening te plaatsen in deze stroom van loftuitingen en ja ik verbaas me over de stelligheid waarmee goed doen schijnbaar onvoorwaardelijk als goed doen wordt omarmd. Het lijkt er zelfs op dat belastingontwijking gedoogd kan worden als de ontwijker maar aangeeft goede bedoelingen met het geld te hebben. Dat je daarmee de maatschappij tekort doet wordt voor lief genomen.

“Still, Ray Madoff, a professor at Boston College Law School, said there’s a broader question of whether the ultra-wealthy should be able to circumvent taxes.“We are letting people opt out of supporting all the expenses of government to do whatever they want with their money,” Madoff said. “This is highly problematic from the point of view of democracy, and it can mean a higher tax burden for the rest of Americans.”

Zoals filosoof Maarten Boudry schreef ‘Die denkfout ziet goede bedoelingen als een soort morele vrijgeleide, die de bezitter immuniseert tegen kritiek’. Zodra bedrijven zich met honderd miljoen dollar een positie kunnen verwerven aan de politieke onderhandelingstafel is het wel degelijk opletten geblazen. Wat ze ook zeggen. Vertrouwen is goed, controle is beter.