Dat je Elon Musk vergelijkt met Sathya Sai Baba zal velen een doorn in het oog zijn.

Sathya Sai Baba

Beinvloed worden we allemaal. Afhankelijk van de dag, het gemoed, je financiële positie, een gesprek met de buurvrouw, de liefde, het weer of je toevallig ergens voor open staat of niet. Al die onvoorspelbare omstandigheden spelen een rol. Nu zijn er datavorsers die geloven dat we al die factoren kunnen voorspellen en zo kunnen bepalen op welk moment je het beste beïnvloed kan worden voor het kopen van een zak chips. Wanneer Kim Kardashian roept dat het mooie dag is om iets te kopen dan rennen we naar de winkel. 

Zo simpel kan het ook zijn, op zichzelf vrij onschuldig. Natuurlijk wordt Kim betaald om zoiets te roepen. Er zijn mensen die dat door hebben en mensen die het geen bal kan schelen. En zelfs als je het wel door hebt verandert er toch iets.

Dat wel of niet door hebben of je beïnvloed wordt heeft ook een keerzijde. Dankzij het internet kan iedereen invloed uitoefenen. Bewust en onbewust. Daar is iets fundamenteels verschoven. De macht van het beïnvloeden was tot een jaar of twintig geleden nog voorbehouden aan instituties. Aan de media. Aan redacties, journalisten. Aan communicatie professionals. De kanalen waren aardig overzichtelijk.

Wilde je toetreden tot het rijk van de beïnvloeders dan waren er aardig wat drempels te nemen. 

Iets met film, een sporter, journalist, schilder, schrijver of een muzikant. Er was een soort van natuurlijk kader dat gebruikt maakte van verzuilde kanalen. De boodschap kwam naar gelang de kleur van de zuil met een eigen invalshoek. Natuurlijk de versplintering van de zuilen zette al in met de komst van de commerciële tv kanalen toen productplacement doorbrak en gesponsorde shows het licht zagen. Misschien wel de grootste verschuiving vond plaats toen de media afstapten van het vaste 15% commissie systeem en zelf gingen onderhandelen met commerciële partijen ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw. Het was het begin van het einde, vanaf dat moment was de spreekwoordelijke Chinese muur tussen redactie en commercie verdwenen.

Met de komst van de sociale media verdween misschien wel de laatste steen uit de muur van verantwoordelijkheid. 

Vanaf dat moment kon iedereen zijn eigen waarheid publiceren. Het begin van een tijdperk die zich wellicht het best laat vergelijken met de situatie in India. Een land waar elke straathoek zijn eigen goeroe heeft. Een goeroe, ofwel een “spiritueel leider” die de weg wijst. Iemand die de wereld van de goden kan binnentreden en na terugkomst zijn wijsheid met de mensen deelt schrijft wiki. Sommige Goeroes bereikten een wereld status zoals Sathya Sai Baba, Bhagwan en Maharishi Mahesh Yogi wiens ster hoog aan het firmament stond in de jaren zestig en zeventig. Het tijdperk waarin muzikanten als de Beatles en The Beach Boys zochten naar spirituele wijsheid.

Het internet bracht ons nieuwe goeroes, marketing en tech-goeroes met hun eigen volgelingen. 

Het verspreiden van het woord was ook nog nooit zo gemakkelijk. Of het nu gaat om de toekomst van elektrische vervoer, digitale marketing, de internet-economie, de platform economie, de toekomst van e-commerce, de blockchain, big data, contentmarketing, disruptie of de bitcoin. Elk onderwerp heeft zijn eigen goeroe met vaak talloze volgers. Volgers die in de slipstream van hun grote voorbeeld ook weer proberen om een boterham te verdienen en zo de boodschap van het verhaal versterken.

Volgers die net zo streng in de leer zijn als volgers van een willekeurige religie. Ga nooit in discussie met een Tesla rijder over de toekomst van het elektrische vervoer. Mijdt een discussie over de toekomst van online winkelen met een verkondiger van e-commerce geloof. Zeg je tegen een big-data predikant dat het allemaal zo’n vaart niet loopt goede kans dat je wordt weggezet als een onwetende domoor.

Voordat we het internet hadden moesten verspreiders van het woord het nog doen met het uitdelen van stencils op straathoeken en het organiseren van bijeenkomsten in horecagelegenheden om volgelingen te werven. Het internet en de sociale media zorgden voor een doorbraak. Niet alleen kan je nu makkelijk mensen bereiken er is dankzij Blogs, Google en Facebook ook nog een verdienmodel. Heb je een populaire boodschap die past in het tijdsgewricht goede kans dat je veel lezers trekt. Of het nu gaat om voeding, het klimaat of iets met religie. Veel lezers, volgers, zorgen ervoor dat de kassa rinkelt. Een zichzelf versterkend concept.

Dat je Elon Musk vergelijkt met Sathya Sai Baba zal velen een doorn in het oog zijn. 

Musk die een honderd jaar oude technologie nieuw leven inblies en op zijn blauwe ogen de meest waardevolle autoproducent ter wereld werd met een bedrijf dat nog nooit een dubbeltje verdiende. Gebaseerd op een geloof dat hij de man is die in staat is om onze planeet te veranderen. Een geloof dat zover strekt dat talloze mensen bereid zijn om geld in zijn bedrijf te steken. Een skill waar Sathya Sai Baba ook over beschikte. De goeroe zou in staat zijn geweest om kleine voorwerpen uit het niets te materialiseren en hij kon uit datzelfde niets heilige as op afbeeldingen laten verschijnen, met zijn zelf verzonnen religie gebaseerd op dienstbaarheid sprokkelde hij een slordige zes miljard euro aan giften bij elkaar. Zes miljard, terwijl iedereen met een gezond verstand kon weten dat er iets niet klopte.

Goed beschouwd niets nieuws onder de zon mensen willen geloven, ergens in geloven is immers onderdeel van de eigen identiteit. Dat maakt die verbinding met een geloof ook zo sterk en een inhoudelijk gesprek vaak ingewikkeld. Wanneer je dat geloof ter discussie stelt val je immers niet het geloof aan, nee het is een frontale aanval op de persoon die zich met dat geloof heeft vereenzelvigd. 

Nu iedereen invloed kan uitoefenen op een manier die we nog nooit eerder hebben gezien zou beïnvloeden misschien wel samen moeten gaan met wat meer verantwoordelijkheid. Wat gebeurt er met de tech-predikanten als blijkt dat de blokchain een fantasie was. Als de waarde van de zo aangeprezen Bitcoin verdampt, als de platformeconomie een zeepbel blijkt te zijn. Als zou blijken dat veel meer dan de helft van de digitale marktingeuro’s opgaan aan fraude. Als blijkt dat elektrisch rijden toch vervuilender is dan werd aangenomen. 

Als zou blijken dat het imperium van Musk, Groen of Bezos alleen gebouwd is op vertrouwen en zodra dat vertrouwen verdampt ook de ondernemingen worden weggevaagd. Dat wanneer het bedrijf van Musk verdampt je Tesla nul waard is. Kan je dan bij een influencer aankloppen en zeggen “je hebt me op het verkeerde been gezet” mag ik mijn geld terug? Of ben je er zelf verantwoordelijk voor dat je onder invloed van Max verstappen verslaafd bent geraakt aan de Red Bull.