Moeten we daar wel aandacht aan geven

Wat maakt een boodschap interessant. Zo interessant dat er over gepraat wordt. Dat er over geschreven wordt, de aandacht trekt. Hoe kan het dat het ene verhaal dagen lang de mediakanalen beheerst terwijl het andere verhaal niet los komt van de grond. Welk mechanisme ligt ten grondslag aan het krijgen van aandacht.

Er zijn wat regels, actueel, ongewoon, dichtbij, relevant, beroemdheden of een conflict kunnen een gebeurtenis nieuwswaardig maken. Maar ook iets minder voor de hand liggende zaken als controleerbaarheid op feiten, past het binnen een redactionele formule, is het bericht panklaar en welk ander nieuws is beschikbaar spelen een rol. Daar tussendoor wordt er natuurlijk ook gekeken of er nieuws is omdat het nieuw is.

Er zijn zoveel componenten dat je bijna zou vergeten dat nieuws ook nieuws is omdat nieuwsmedia besluiten om er over te schrijven. Zodra nieuwskanalen besluiten om een onderwerp te agenderen wordt het nieuws. De mogelijkheden zijn eindeloos van een winkeldiefstal in Nootdorp tot een aanval van een Nijlpaard op toeristen in Kenia. Ga er maar aanstaan, elke dag, elk uur nieuws brengen waarmee je lezers aan jouw kanaal probeert te binden.

Deze zomer raakte ik verstrikt in de bergmankronieken een thrillerserie geschreven door het duo Hans Rosenfeldt en Michael Hjorth werkend onder het pseudoniem Hjorth Rosenfeldt. Michael Hjorth is een bekende Zweedse filmproducent, Hans Rosenfeldt is scenarioschrijver voor onder andere de bekende Netflix serie The Bridge. Het centrale karakter uit de reeks is de psycholoog Sebastian Bergman. 

Het vijfde boek in de reeks, De Test, beschrijft een reeks moorden op mediapersoonlijkheden, mensen die nationale bekendheid verwerven op basis van media optredens als social media en televisie waarbij de rol van de schrijvende pers speciale aandacht krijgt. De moordenaar, een getormenteerde docent, is boos omdat niet mensen met een brede algemene kennis, zoals hijzelf, een podium in massamedia gegund wordt maar mensen die louter en alleen bekend zijn vanwege een optreden in soap. Hij is boos op televisiemakers op krantenuitgevers, dat mensen zonder algemene ontwikkeling een nationaal podium krijgen en mee mogen praten over vrijwel elk onderwerp. 

Hoewel ik het boek kan aanbevelen is een wat lastige keuze omdat je ook deel één tot en met vier gelezen moet hebben om je te kunnen verplaatsen in de karakters en het verhaal wat beter te doorgronden. Maar het kan natuurlijk wel. Hoewel geschreven in 2016 is De Test juist nu actueel

Waarom wordt een verhaal een verhaal, waarom gunt de pers de ene gek een podium en de andere niet. Wat drijft de gevestigde media merken om een kleine groep mensen met afwijkende ideeën een podium te geven. Is dat louter en alleen financieel gewin. Als meer mensen je artikelen lezen kan je meer geld vragen voor een advertentie. Is dat het idee, kan het zo eenvoudig zijn?  

Terwijl ik “De Test” lees verschijnt er een aanklacht van de politicus Pieter Omtzigt op Twitter.

“Hoi NL pers, Als je mij bedreigt mag je overal uitgebreid je verhaal doen. Vandaag in de @delimburger Mensen die zich normaal gedragen en inhoudelijke bezwaren hebben krijgen deze ruimte nooit. Wat bevorderen jullie zo”.

 “V. was eind augustus aanwezig bij een coronademonstratie in Den Haag die uitmondde in een confrontatie tussen een groepje actievoerders en de politie. Na afloop zag hij samen met enkele mede-demonstranten Kamerlid Omtzigt lopen. Een groepje demonstranten, onder wie V., liepen minuten lang achter Omtzigt aan door de stad en filmden hem. Er werd naar hem geroepen „Ik zal je doodslaan”.

In een flink artikel in de Limburger, geïllustreerd met een foto van drie actievoerders gezellig zittend onder een boom krijgt de man die terecht moet staan voor het met de dood bedreigen van een politicus een podium om zijn verhaal te doen.

Is dat dan het enige antwoord dat het gaat om kijkcijfers, om lezers om oplages gaat het om geld verdienen of is er meer. Als je teruggaat naar de regels wat nieuws nieuws maakt voldoet zo’n artikel aan meer criteria dan alleen controversioneel om het nieuwswaardig te maken. Het is relevant, het is controleerbaar op feiten, het is dichtbij en Pieter Omtzigt de politicus in kwestie is een landelijke bekendheid. 

Zo bezien zijn er ook andere argumenten om zo’n artikel wel te plaatsen.

De aanklacht van Omtzigt richt zich onder meer op het belangrijk maken van het onbelangrijke. Het groter maken van het kleine. Ik denk inmiddels een van de meest voorkomende gespreksonderwerpen. Moet je daar we aandacht geven. Begrijpelijk ook McLuhan schreef al in 1964 over het belang van het Umfeld. 

"The medium is the message" is a phrase coined by Marshall McLuhan meaning that the form of a medium embeds itself in the message, creating a symbiotic relationship by which the medium influences how the message is perceived.

Onbelangrijke zaken worden belangrijk omdat het gewicht van het medium meetelt. 

Wanneer een verhaal het NOS journaal “haalt” en het item geplaats wordt in hetzelfde blok als een interview met de minister president dan wint die boodschap aan gewicht. Aan vertrouwen. Een construct dat elke communicatieprofessional kent. Principes en wetmatigheden die gebruikt worden om toiletpapier te verkopen gaan evenzeer op voor het verheffen van obscure ideeën. Daar ligt vanzelfsprekend een belangrijke verantwoordelijkheid voor de nieuwsredacties.

We grijpen ondertussen vrij gemakkelijk en vaak naar het clicks en views argument. Alles moet wijken voor de view en toegegeven aan die gedachte maak ik mij ook regelmatig schuldig. In werkelijkheid zijn we natuurlijk zelf het probleem. We zijn nieuwsgierig in de meest letterlijke zin van het woord. Als iets afwijkt van het gewone heeft het al snel onze interesse.

Als je een afwijkend idee hebt is het in 2020 steeds makkelijker om een eigen podium te creëren. Je kan bloggen of een serie op YouTube starten. Je kan je content gratis distribueren via Twitter, Facebook, Instagram. Met een beetje extra effort ben je met afwijkende ideeën al snel goed vindbaar op Google. Zo kunnen afwijkende verhalen onder de mainstreamradar rustig verder groeien, kunnen zo op het oog idiote ideeën groter worden. Kunnen argumenten aan kracht winnen, alleen al omdat er steeds meer mensen kijken en luisteren.  

Misschien moeten we er daarom juist wel blij mee zijn dat in het huidige tijdsgewricht de bekendere nieuwsmerken aandacht geven aan het ongewone. Het obscure, het idiote, en het afwijkende wel bespreekbaar maken.

Dat ideeën die het daglicht niet kunnen verdragen in het volle licht worden geplaats waardoor ze juist uitdoven in plaats aan kracht te winnen. Journalisten zijn getraind in het stellen van de goede vragen, kunnen verhalen van context voorzien. Waardoor de grimmige randen verdwijnen en wilde verhalen ook zomaar weer kunnen verdwijnen. Zo bezien is het waarschijnlijk te eenvoudig om bij elk verhaal dat afwijkt van de norm het clicks en views argument van stal te halen en heeft het volle licht juist een tegengesteld effect. Dat het bespreekbaar wordt, dat het context krijgt en juist daardoor niet groter wordt.